Laat regie over het voeren van onderzoeken over aan onafhankelijke wetenschappers.

Het International Panel for Climate Change (IPCC) stelt dat klimaatverandering door de mens wordt veroorzaakt. De aarde warmt op, en als we onze levenswijze niet drastisch veranderen, zal de temperatuur blijven stijgen. Zo’n stijging (global warming) heeft grote gevolgen voor onze leefomgeving. Er komen echter steeds meer aanwijzingen dat het geschetste onheilsbeeld wellicht niet klopt. Sinds 1998 is de gemiddelde temperatuur op aarde nauwelijks gestegen, en in 2007 was er zelfs sprake van een dramatische daling, die vrijwel alle opwarming van de laatste honderd jaar compenseert. Maken we met global warming een historische vergissing en gaan we een tijd van global cooling tegemoet?

 

Tot nu toe domineren in de klimaatdiscussie gedreven milieu- en klimaatwetenschappers die zich bezighouden met de invloed van menselijke activiteiten op het natuurlijke systeem van onze planeet. Hun wetenschappelijke model gaat ervan uit dat de krachten die ons klimaat beïnvloeden worden veroorzaakt door de menselijke productie van CO2. Met andere woorden, klimaatverandering heeft een antropogene oorzaak. De politiek heeft, vanuit het maakbaarheidsideaal, deze conclusie omarmd en kondigt vergaande regelgeving en maatregelen aan om de CO2-uitstoot te verminderen.

 

Naast deze milieu- en klimaatwetenschappers zijn er geowetenschappers en astronomen. Die komen met een heel ander scenario. De invloed van de zon is volgens hen vele malen groter dan wat de mens ooit zou kunnen doen. Volgens astronomen is de zon allesbepalend. Zonder de zon is er geen leven op aarde mogelijk. Relatief kleine veranderingen in de positie en eigenschappen van de zon hebben grote effecten op het aardse klimaat. Het meest bekend zijn de verschillen tussen zomer en winter op beide halfronden. Astronomen laten ook zien dat de zonneactiviteit, met zijn zonnevlekken, grote invloed heeft op het aardse systeem. Hoe meer zonnevlekken, des te actiever de zon is. Door die activiteit worden grote hoeveelheden geladen deeltjes weggeschoten. Die deeltjes bereiken de aarde en beïnvloeden de vorming van wolken in de aardatmosfeer. Dit wetenschappelijke model gaat dus uit van een natuurlijke oorzaak: de krachten die ons klimaat beïnvloeden komen van buitenaf en worden veroorzaakt door de wisselende invloeden van de zon.

 

Geowetenschappers bevestigen dit beeld door via het ‘sedimentaire archief’ te laten zien dat in het verleden regelmatig grote klimaatveranderingen optraden, zonder dat er mensen op aarde waren. Niet de mens, maar natuurlijke krachten bepalen het klimaat. Volgens deze visie zitten we nu tussen twee ijstijden in. Amerikanen noemen dit de interglacial vacation. De helft zit er ongeveer op, we gaan op weg naar een nieuwe ijstijd. De barre winters die we momenteel in grote delen van de wereld zien, zouden een voorbode kunnen zijn van wat ons te wachten staat, aldus de geowetenschappers.

 

Er zijn dus twee scenario’s: het antropogene waarbij de invloed van de mens centraal staat, en het exogene waarbij de invloed van natuurlijke krachten een centrale plaats innemen. Anno 2008 weten we nog steeds niet hoe het precies zit en daarom is het verontrustend dat de politiek al besloten heeft dat het door de mens geproduceerde CO2 de boosdoener is. We kijken daarom alleen naar de gevolgen van temperatuurstijging (scenario 1), maar de gevolgen van een eventuele temperatuurdaling (scenario 2) komen nauwelijks aan bod. De geschiedenis leert dat de gevolgen van enkele graden afkoeling vele malen desastreuzer zijn voor het leven op aarde dan de gevolgen van enkele graden opwarming.

 

Wat moet er nu concreet gebeuren? De boodschap is: niet verder ruziën over wie gelijk heeft, maar beide opties openhouden totdat er meer duidelijkheid is. De politiek zou zinvolle maatregelen moeten agenderen die beide scenario’s dienen. Laten we dat ‘het maatschappelijk verantwoorde alternatief’ noemen. Dus niet honderden miljarden besteden aan het vermarkten van CO2 maar diezelfde miljarden investeren in een beter leefmilieu. In dit alternatief is verlaging van het door de mens geproduceerde CO2 niet het doel maar is het een gevolg van duurzaam energie- en grondstoffenbeleid.

 

Tevens moet de wetenschap op het gebied van klimaatverandering gedepolitiseerd worden. Niet de politiek maar onafhankelijke wetenschappers moeten de regie over het onderzoek voeren. Het aardse klimaat is een buitengewoon ingewikkeld systeem en sterk multidisciplinair. Dat vraagt om sturing vanuit een ‘big picture’. Klimaatwetenschappers, meteorologen, geowetenschappers en astronomen moeten de krachten bundelen en gezamenlijk de twee scenario’s over opwarming en afkoeling onderzoeken. De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) heeft alle wetenschappen onder haar dak en zou hier dus een leidende rol kunnen spelen.

 

De mensheid staat voor het grootste dilemma in haar geschiedenis: is het klimaat op aarde maakbaar of moeten we accepteren dat natuurlijke krachten de dienst uitmaken? De beleidsmakers van nu kijken door een sleutelgat naar de levenscycli van onze planeet; daardoor is CO2-bestrijding een doel op zich geworden. Als we echter naar het totale plaatje kijken, dan zien we dat de aarde in haar bestaan voortdurend grote klimaatveranderingen heeft gekend. Niet door antropogene, maar door natuurlijke factoren. Is de aanwijzing dat ons klimaat niet maakbaar is wellicht de échte inconvenient truth?

 

Het Financieele Dagblad, G. Berkhout en D. Hartmann, 15 mei 2008

Guus Berkhout is geofysicus en Dap Hartmann is astronoom. Beiden zijn werkzaam aan de TU Delft. Zij schrijven dit artikel op persoonlijke titel.