Dieselprijs en energiebelasting gaan omhoog, maar is er wel een relatie tussen milieuheffingen en de atmosfeer? Of is CO2 de nieuwe melkkoe van de staatskas? Tien misverstanden over de vergroening van het belastingstelsel.

 

1 Milieubelasting is voor het milieu.
Dat is niet juist. De milieu-uitgaven van het rijk zijn sedert 1990 weliswaar toegenomen van 1,3 miljard tot 2,2 miljard euro, maar deze stijging werd voor meer dan de helft veroorzaakt door de grote groei in de vraag naar groene stroom, die door een vrijstelling van de regulerende energiebelasting (REB) werd gesubsidieerd.
De opbrengst van alleen de REB is al ruim 4 miljard euro, die voor het overgrote deel gewoon in de ‘algemene middelen’ verdwijnt. Dan zijn er ook nog de grondwaterbelasting, de belasting op leidingwater, de afvalstoffenbelasting en de brandstoffenbelasting. Deze belastingen zijn onderdeel van de Wet belastingen op milieugrondslag. Naast deze belastingen zijn er diverse belastingen met betrekking tot mobiliteit die je ook tot de milieubelastingen zou kunnen rekenen: accijnzen op minerale oliën, motorrijtuigenbelasting en de belasting op auto’s. Deze laatste leverden de staat vorig jaar 14 miljard euro op.
De overheid kan nog veel milieu-investeringen doen zonder het belastingstelsel te vergroenen.

2 Vliegen is heel vervuilend.
Nee, dat kun je zo niet zeggen. Zelfs als we alle buitenlandse toestellen die hier landen meerekenen, veroorzaken ze slechts eenderde van de CO2 die het (vracht)verkeer in Nederland uitstoot. Kijken we alleen naar de Nederlandse vliegtuigen, dan zijn ze ‘milieuvriendelijker’ dan het treinverkeer of de binnenvaart. Een heffing op vliegtickets in Nederland, zoals het kabinet zal invoeren, heeft derhalve geen invloed op de CO2-uitstoot omdat meer dan 90 procent van het vliegverkeer ‘uit het buitenland’ komt.

3 CO2 is een schadelijk, giftig gas.
Wel eens Spa Rood gedronken? De prik is kooldioxide, de volledige naam van CO2. De atmosfeer bestaat voor ongeveer 0,03 procent uit dit gas. Zonder zouden bomen, planten en groenten niet kunnen groeien. Het is dus geen schadelijk gas, maar door de ontbossing en de industriële productie komt er meer CO2 in de atmosfeer dan al het groen kan verwerken. Klimaatdeskundigen denken dat deze ontwikkeling het zogenoemde broeikaseffect en de opwarming van de aarde veroorzaakt.

4 Groene stroom is milieuvriendelijk.
Nee, groene stroom is duurzaam, maar zeker niet geschikt om de opwarming van de aarde tegen te houden. De meest gebruikte vorm is biomassa. Daarbij wordt (snoei)afval of zwerfhout gebruikt om elektriciteit op te wekken. Dit afval is een gestage bron en daarom mag deze energie duurzaam genoemd worden. Bij de verbranding van biomassa komt echter aanzienlijk meer kooldioxide vrij dan bij de verbranding van fossiele brandstoffen, bij een gelijke productie van elektriciteit of warmte. Dit heeft vooral te maken met het verschil in rendement van de verbrandingsprocessen en de oxidatietoestand van de in de brandstof aanwezige koolstof. Biomassa maakt de helft uit van alle groene stroom in Nederland, maar zou als het om de opwarming van de aarde gaat via een milieuheffing afgeremd moeten worden.

5 Diesel is schadelijk.
Nee, dat kun je zo niet zeggen. Dieselmotoren stoten juist minder CO2 uit dan benzinemotoren. Op het gebied van stikstofoxide en roet zijn diesels wel minder milieuvriendelijk, maar deze uitstoot is de laatste jaren goed op te vangen met nieuwe technieken als filtersystemen. Het via een extra accijns ontmoedigen van het gebruik van dieselmotoren, zoals de plannen zijn, zal wel de schatkist, maar niet het milieu ten goede komen. Overigens gaat de helft van de prijs van een liter diesel al op aan accijns.

6 Kyoto doen we volgens schema.
Nee, dat is niet zo. Veel Nederlanders verwijten de Verenigde Staten dat ze de op de milieuconferentie van het Japanse Kyoto in 1997 gemaakte afspraken niet nakomen, maar zelf blijft Nederland ook in gebreke. Nederland had 5 procent minder broeikasgassen, waaronder CO2, ten opzichte van 1990 moeten produceren. Volgens de officiële cijfers zit Nederland inmiddels op het niveau van 1990. Bovendien is de winst die werd geboekt louter boekhoudkundig. Deze werd behaald door meer energie uit het buitenland te importeren, zodat de uitstoot ook voor het buitenland meetelt. Als we de echte prestaties bekijken is alleen de uitstoot van de industrie sinds 1990 verminderd; op alle andere terreinen (huishoudens, verkeer, energiemaatschappijen) werd geen winst geboekt.

7 Wind is gratis, windenergie goedkoop.
Er staan bijna tweeduizend windturbines in het land die samen 1,8 procent van het totale elektriciteitsverbruik in Nederland opwekken. De gunstigste plaatsen zijn inmiddels bezet, verdere groei zal ‘in zee’ moeten plaatsvinden. Ook in dit geval kun je niet leven van de wind: het opwekken van stroom door windenergie kost 8,8 tot 10,3 eurocent per kWh, afhankelijk van de locatie. Het opwekken van gewone stroom kost 2,9 tot 5,8 eurocent per kWh. Windenergie is en blijft voorlopig een druppel op de gloeiende plaat.

8 Zonne-energie heeft toekomst.
Het is zeer hip om enkele zonnepanelen op je dak te hebben, maar dit is wel een rijkeluis-hype. Een redelijk functionerend zonnepaneel kost 18.000 euro, de terugverdientijd is ongeveer 30 jaar; zelfs als je een groot dak hebt. Energiemaatschappijen kunnen energie uit zon dan ook niet voor concurrerende prijzen leveren. En natuurlijk: de landen met de grootste vraag naar energie hebben het minste zon. Kijk bijvoorbeeld eens naar die Blokkerlampjes op zonne-energie voor in de tuin: hoe lang moeten die niet in de zon staan voor een beetje licht in de avonduren?

9 Bedrijven hebben niets met het milieu.
Onzin. Het bedrijfsleven heeft het milieu inmiddels stevig in zijn marketingstrategie opgenomen. Kijk eens naar de klimaathypotheek die de Rabo-bank heeft ontwikkeld. Fortis geeft korting op de autoverzekering voor mensen die een hybride- of bio-auto bezitten. Goed, dat is natuurlijk ook inspelen op de milieuhype, maar feit is dat de industrie de enige sector is die via allerlei nieuwe technieken de afgelopen jaren de CO2 echt verminderde. Bovendien doet het bedrijfsleven veel onderzoek naar allerlei filters, katalysatoren en motoren om de uitstoot van het gas te beperken.

10 We kunnen er toch niks aan doen.
Zo is het zeker niet. Dat bewijst een land als Zwitserland, waar het milieu op alle fronten veel prioriteit geniet. De overheid zou er voor moeten zorgen dat het milieubesef de Nederlanders net als de Zwitsers ‘in de genen’ gaat zitten. Dat bereik je niet door de belastingen steeds te verhogen, maar door een eerlijke voorlichting over de kansen die er zijn en de milieuheffingen ook echt in te zetten voor het milieu. Zolang mensen denken dat het milieu als melkkoe wordt gebruikt en de omvang van de CO2-uitstoot op politieke gronden wordt gemanipuleerd, zal er niets wezenlijk veranderen. Mensen weten dat de opwarming van de aarde zich niets aantrekt van politiek.

 

Algemeen Dagblad, Jaap Roelants, 13 april 2007